Elk jaar publiceert de Environmental Working Group (EWG) een lijst met groente- en fruitsoorten die de meeste resten van bestrijdingsmiddelen bevatten. Deze zogeheten ‘Dirty Dozen’ roept steeds opnieuw vragen op: moet je bang zijn voor je appel? Is biologisch eten noodzakelijk? En geldt dit ook voor Nederland?
In dit artikel lees je wat de Dirty Dozen precies is, welke producten in 2025 op de lijst staan, wat de situatie is in Nederland en – vooral – wat je zelf kunt doen om slimmer en gezonder te kiezen.
Wat is de Dirty Dozen precies?
De Dirty Dozen is een jaarlijks terugkerende lijst van groente- en fruitsoorten die volgens onderzoek de hoogste concentraties bestrijdingsmiddelen bevatten. De lijst wordt samengesteld door de Amerikaanse non-profitorganisatie Environmental Working Group (EWG), op basis van data van het Amerikaanse ministerie van Landbouw (USDA) en de Food and Drug Administration (FDA).
Voor de analyse onderzoekt de EWG duizenden monsters van gangbaar geteelde producten. Daarbij gaat het niet alleen om de hoeveelheid residuen, maar ook om het aantal verschillende stoffen per product. Zo kan een appel met vijf soorten resten – zelfs in lage concentraties – hoger scoren dan een mango met slechts één stof.
De lijst heeft als doel om consumenten bewuster te maken van pesticidengebruik in de voedselketen. Als tegenhanger publiceert de EWG ook de Clean Fifteen: een lijst met producten die relatief schoon zijn.
De Dirty Dozen van 2025 (volgens EWG)
De lijst van dit jaar laat opnieuw veel fruit met dunne of eetbare schillen zien – categorieën die extra gevoelig zijn voor residuen. Dit zijn de twaalf producten die volgens de EWG in 2025 het hoogst scoren:
- Aardbeien – Vrijwel elk monster bevatte resten van meerdere pesticiden.
- Spinazie – Hoog gehalte aan onder andere permethrin.
- Boerenkool, snijbiet en mosterdblad – Vaak behandeld met verschillende chemische middelen.
- Druiven – Veel monsters bevatten vijf of meer residuen.
- Appels – Blijven gevoelig vanwege opslag en schilbehandeling.
- Nectarines – Vrijwel altijd sporen van systemische middelen.
- Perziken – Vaak intensief bespoten tegen schimmel en insecten.
- Peren – Regelmatig resten van bewaarchemicaliën.
- Paprika’s en chilipepers – Residuen blijven aanwezig, ondanks niet-eetbare schil.
- Kersen – Met name geïmporteerde kersen bevatten meerdere middelen.
- Blauwe bessen – Vaak meerdere middelen aangetroffen.
- Verse bonen zonder dop – Nieuw op de lijst door stijging in residugehalten.
Hoewel deze data uit de VS komen, zijn de genoemde producten ook in Nederland ruim verkrijgbaar, vaak als import. De teeltmethoden – met name buiten Europa – zijn niet wezenlijk anders.
Hoe zit het met Nederland?
De Europese Unie kent strengere regels voor het gebruik van bestrijdingsmiddelen dan de Verenigde Staten. In Nederland worden middelen en residulimieten beoordeeld door het Ctgb en gecontroleerd door de NVWA. Toch zijn ook hier resten op groente en fruit geen uitzondering.
Volgens de NVWA ligt het percentage overschrijdingen van wettelijke normen laag, maar het overgrote deel van de monsters bevat wel sporen van pesticiden – soms meerdere tegelijk.
Het cocktaileffect: optelsom van resten
Wat in de beoordeling vaak onderbelicht blijft, is het gecombineerde effect van meerdere residuen. Veel producten bevatten niet één, maar meerdere pesticiden. Die stoffen kunnen elkaar versterken of elkaars afbraak vertragen. Dat zogenaamde cocktaileffect is complex en wordt nauwelijks meegenomen in risicobeoordelingen. Vooral bij regelmatige consumptie of bij kwetsbare groepen kan dat een aandachtspunt zijn.
Onderzoek op Nederlandse bodem
Rapporten van Foodwatch, Milieudefensie en de Consumentenbond wijzen uit dat onder andere aardbeien, perziken en druiven uit zuidelijke landen relatief vaak meerdere residuen bevatten. Ook appels en peren uit Nederland zijn niet altijd schoon, vooral na bewaring. Biologische producten scoren over het algemeen veel beter, vaak zonder meetbare resten.
Wat kun je zelf doen om bestrijdingsmiddelen te vermijden?
Er zijn genoeg manieren om het risico op blootstelling aan bestrijdingsmiddelen te beperken – zonder dat je volledig biologisch hoeft te eten.
Kies verstandig
Als je biologisch koopt, doe dat dan vooral bij producten uit de Dirty Dozen. Aardbeien, spinazie en appels zijn logische keuzes. Biologische varianten bevatten veel minder resten en worden bovendien minder vaak behandeld met systemische middelen.
Seizoensgebonden en lokaal
Koop waar mogelijk groente en fruit van het seizoen. Producten uit de regio zijn verser, worden minder lang bewaard en hebben vaak minder behandelingen ondergaan. Denk aan Hollandse aardbeien in juni of spinazie van de koude grond.
Was groente en fruit zorgvuldig
Grondig wassen vermindert de hoeveelheid resten op het oppervlak. Gebruik lauwwarm water en eventueel een zachte borstel. Spoel ook voorgesneden of voorverpakte producten altijd af. Let op: niet alle middelen zijn oplosbaar in water, dus het effect blijft beperkt – maar het helpt.
Variatie is belangrijk
Wie elke dag dezelfde producten eet, loopt eerder kans op stapeling van residuen. Door te variëren beperk je dat risico vanzelf. Wissel bijvoorbeeld fruitsoorten af, eet niet dagelijks dezelfde bladgroente en combineer vers met diepvries.
Maar ga vooral niet minder groente en fruit eten
De aanwezigheid van pesticiden mag nooit een reden zijn om groente en fruit te mijden. Hun positieve werking op de gezondheid is onomstreden. Ze verlagen het risico op hartziekten, diabetes en kanker. De Wereldgezondheidsorganisatie, het RIVM en het Voedingscentrum stellen unaniem dat de voordelen van consumptie ruimschoots opwegen tegen de theoretische risico’s van residuen.
Zelfs met resten van bestrijdingsmiddelen blijft groente gezonder dan géén groente. Angst is geen goede raadgever. Bewust kiezen en variëren zijn veel effectievere strategieën dan vermijden.
Meer weten? Clean Fifteen als ‘schone’ tegenhanger
Naast de Dirty Dozen publiceert de EWG ook de Clean Fifteen: een lijst van producten die structureel weinig tot geen pesticiden bevatten. Denk aan avocado’s, maïs, ananas en uien – vaak met een dikke of niet-eetbare schil.
Deze lijst is interessant voor iedereen die bewust wil kiezen, maar niet altijd biologisch kan of wil kopen. Binnenkort verschijnt hier op eetzaken.nl ook een aparte blog over de Clean Fifteen van 2025.
Wie beter wil eten, hoeft niet altijd radicale keuzes te maken. Kleine stappen, zoals een paar producten biologisch kopen of seizoensgebonden inkopen, maken al verschil. De Dirty Dozen helpt je daarbij – als een lijst met adviezen, niet als een zwarte lijst. Het gaat niet om perfectie, maar om beter weten en beter doen. En al doende zet je vanzelf stappen naar een gezonder voedingspatroon.
Meer weten?
Hier zijn nog een paar relevante, interessante bronnen als je meer wilt weten over de Dirty Dozen:
- Environmental Working Group (EWG) – Dirty Dozen & Clean Fifteen 2025
https://www.ewg.org/foodnews/dirty-dozen.php - Healthline – Dirty Dozen: Should You Avoid These Pesticide-Laden Foods?
https://www.healthline.com/nutrition/dirty-dozen-foods - A Healthy Life (NL) – Volledige lijst van de Dirty Dozen en Clean Fifteen (2025)
https://www.ahealthylife.nl/volledige-lijst-van-de-dirty-dozen-en-clean-fifteen/ - KRO-NCRV – Groente en fruit met de meeste en minste bestrijdingsmiddelen
https://kro-ncrv.nl/programmas/spraakmakers/groente-fruit-meeste-minste-bestrijdingsmiddelen