Frans eten & drinken – eetgewoontes in Frankrijk

eetgewoonten Fransen
© DidriksCC BY 2.0

Het Franse eten is rijk aan tradities. Daarom kunnen we niet zomaar zeggen wat de Fransen nou echt typisch Frans eten vinden. De eetgewoonten in Frankrijk zijn in de loop der jaren enorm veranderd. Er zijn nog steeds verschillen in eetgewoonten per regio, maar die zijn over het algemeen wat minder opvallend. Ondanks die veranderingen is de Franse keuken nog heel erg gevarieerd. Er zijn er lokaal en regionaal nog steeds aardig wat verschillen. Iedere regio kent weer zijn eigen traditionele gerechten. Sommige daarvan worden in heel Frankrijk gegeten, anderen zijn alleen regionaal bekend. Die regionale gerechten zijn uiteraard vooral gebaseerd op wat er in die regio aan eten verkrijgbaar is. Frankrijk is een groot land dus de verschillen op dat gebied zijn groot. De Franse consumenten geven de laatste tijd weer de voorkeur aan lokale plattelandsvoedingsmiddelen (produits du terroir). Daardoor zien we de regionale keukens weer helemaal opleven.

Zie ook deze bijbehorende pagina’s:

Wat is nu typisch Frans?

Wie door Frankrijk reist en zich daarbij ook te goed doet aan het Franse eten en drinken, zal de verschillen in de eetgewoonten en kookkunst wel merken. Wij vertellen je op deze pagina graag iets meer over wat de Fransen zoal eten en drinken, en over de eetgewoontes in Frankrijk. Maar zoals gezegd: naar onze mening doe je de regionale Franse keuken tekort als je op zoek bent naar typisch Frans eten. Iedere Franse streek en iedere regio in Frankrijk heeft namelijk zijn eigen eetgewoonten. Wat dat betreft is het Franse eten net zo divers en regionaal verschillend als Duits eten.

Traditioneel

De Fransen gebruiken drie tot vier maaltijden per dag, verder eten ze betrekkelijk weinig tussendoortjes. Ze zijn traditioneel, en houden graag vast aan hun eigen eetgewoontes. Uiteraard hoort er bij dat eten ook een lekker Frans wijntje. Verwacht rond etenstijd niet te veel flexibiliteit van ze, want het eten gaat bij de Fransen eigenlijk altijd voor!

Ontbijt (Le petit déjeuner)

Het ontbijt van de Fransen is vaak spaarzaam en sober. De gemiddelde Fransman neemt bij het ontbijt bestaat meestal een grote beker koffie (vaak met veel melk, Café au Lait) en een stuk stokbrood. Dit stokbrood wordt dan in de koffie gedoopt of besmeerd met boter en/of confiture. Soms wordt het stokbrood ook wel vervangen of aangevuld met croissants. Maar dit is allemaal wel afhankelijk van de omstandigheden en van de regio. Eventueel wordt het brood vervangen door of aangevuld met croissants. Anders dan veel mensen denken, worden croissants in Frankrijk niet gezien als brood, maar als banket.

Tegenwoordig wordt deze traditie van ontbijt in Frankrijk steeds minder gebruikt. Veel van de manieren van ontbijten die je in Nederland tegenkomt, kennen ze in Frankrijk ook wel. Het gebeurt ook wel vaak dat de Fransen gewoon te weinig tijd hebben om te ontbijten. Dan ontbijten ze dus helemaal niet. Dit is eigenlijk de reden van de opkomst van bakkerijketens ver buiten de woonkern. Deze ketens liggen vlakbij de op- en afritten van snelwegen en langs wegen waar veel woon-werkverkeer voorbij komt. Degene die haastig en dus zonder ontbijt in de auto stapt voor zijn werk heeft dan nog net even tijd te stoppen bij zo’n bakker om snel even een croissant of pain-au-chocolat te kopen. Ideaal die bakkerij-ketens, dus.

Café au lait

De café au lait wordt eigenlijk alleen maar gebruikt voor het ontbijt. Hoe later het is op de dag, hoe minder vaak er melk in de koffie wordt gedaan. Als je na de lunch of het diner in een restaurant een kop koffie bestelt, dan is het over het algemeen erg moeilijk om die met melk geserveerd te krijgen.

Lunch

De belangrijkste maaltijd voor de meeste Fransen is de lunch. Bij deze lunch drinken de Fransen meestal gewoon een glas water en geen wijn, zoals veel mensen denken. Ze bewaren die wijn meestal tot de avond of het weekend. Natuurlijk drinken ze tijdens speciale gelegenheden ook wel wijn. Als de Fransen toch wijn drinken tijdens het eten, staat er altijd wel een glas water bij.
De typisch Franse lunch begint met een koud voorgerecht zoals een salade en natuurlijk stokbrood. De lunch is verder een warme maaltijd in Frankrijk.

Na het voorgerecht komt het hoofdgerecht. Een grote hoeveelheid vlees of vis, is waar een Franse lunch om draait. Groente, aardappels of frites worden natuurlijk ook wel gegeten maar dat zijn dan meer bijgerechten. Het is dus heel anders dan onze eigen Hollandse combinatie van vlees, aardappels en groenten. De Fransen kiezen vaak voor alleen aardappels, óf frites, óf groente bij hun vlees of vis.

Daarna gaan de Fransen aan de kaas. Je kunt dan kiezen uit “fromage blanc” en “fromage sec”. De “fromage blanc” lijkt veel op onze Nederlandse kwark. De meeste Fransen eten deze over het algemeen met veel suiker terwijl de “fromage sec” meer de typisch Franse kaas is. Je kunt meestal kiezen uit 3 soorten kaasjes.

Het is in Frankrijk de gewoonte het kaasje met de minst sterke smaak als eerste te eten en dan te eindigen met het sterkste kaasje. Als je een andere volgorde aanhoudt gaat de smaak van het sterke kaasje teveel overheersen en dan proef je de andere soorten bijna niet meer. Na het eten drinkt men bij de kaas meestal een glas rode wijn. Door deze rode wijn gaat de kaas nog beter smaken.

Na de kaas volgt het nagerecht. De Fransen eten als nagerecht vaak chocolademousse, gebak met een crême dat gemaakt is van eieren (flan). Daarna vinden de Fransen dat ze wel genoeg hebben gegeten en sluiten de maaltijd af met een lekker kopje sterke koffie.

Franse restaurants

Men gaat voor deze lunch rond lunchtijd van werk naar huis of naar een restaurant. Frankrijk heeft dan ook veel meer restaurants dan Nederland. Die restaurants zijn vaak goed maar wel eenvoudig. Uiteraard zijn er in Frankrijk waar eten en drinken toch een belangrijk deel van de cultuur uitmaakt, genoeg exclusievere restaurants. Je kunt wat dat betreft niet alleen jouw culinaire hart ophalen in de grotere steden, ook op het platteland zijn veel restaurants te vinden waar men de lekkerste gerechten voor je klaarmaakt.

Veel Fransen eten bijna elke dag in hun favoriete restaurant. Het is dan ook niet gek dat de eigenaar en bedienend personeel van een restaurant de gasten goed kennen. Je ziet vaak gebeuren dat gasten de eigenaar of het bedienend personeel uitvoerig begroeten of zoenen en vriendschappelijke gesprekken met ze hebben.

Veel restaurants hebben steeds een ander dagmenu dat over het algemeen veel voordeliger is dan een menu à la carte en vaak ook sneller wordt geserveerd. Alleen geldt die lagere prijs ‘s-avonds vaak niet meer.

Gemiddeld kost een dergelijke lunch in Franse restaurants ongeveer 12 tot 16 Euro. Je kunt je natuurlijk ook beperken tot alleen maar het hoofdgerecht. Dan betaal je in de goedkopere restaurants ongeveer 6 tot 7 Euro.

Het Laatste Tafeltje

Maaltijdcheques

In veel Franse bedrijven kunnen de medewerkers maaltijdcheques krijgen tegen een kleine vergoeding die ingehouden wordt op hun salaris. Als een bedrijf geen eigen kantine heeft, is dit bedrijf verplicht deze cheques te verstrekken. Deze cheques, de ‘Cheque déjeuner’ of ‘Ticket restaurant’, kunnen in bijna alle restaurants gebruikt worden als betaalmiddel. De werkgever betaalt zelf ongeveer 60% van de kosten mee. Als een Fransman iets voor minder geld bestelt dan de waarde die op de cheques staat kunnen ze pech hebben want de restaurants zijn niet verplicht om geld terug te geven op de cheques.

Goûter

Tussen de lunch en het diner zit in Frankrijk veel tijd, omdat de Fransen pas om 20.00 uur aan het diner beginnen. Vandaar dat de Fransen dit tussendoortje hebben bedacht, dat rond 16.00 uur genuttigd wordt. Dit ‘vier-uurtje’- is eigenlijk begonnen als een kleine snack zoals een appel of een croissantje maar die kleine snack is het inmiddels al lang niet meer. Het goûter is uitgegroeid tot een complete koffie-/theetafel met allerlei lekkers zoals broodjes, koekjes, cakejes en af en toe een stuk fruit.

Inmiddels past het goûter helemaal in de Franse cultuur. Populaire lekkernijen die tijdens het goûter gegeten worden zijn ‘choux a la creme’ (soort slagroomsoesjes) en de bekende macarons (soort wafels van kleine ronde schuimachtige koekjes met een zachte vulling)

Diner

Zoals al eerder gezegd wordt het avondeten in Frankrijk laat genuttigd. Net als de lunch bestaat het diner uit een voorgerecht (l’entrée of hors-d’oeuvre), een hoofdgerecht, eventueel een kaasplankje en een nagerecht

Het Franse diner verschilt eigenlijk niet veel van de Franse lunch. Naast een koud voorgerecht zoals de al eerder genoemde salade of een stukje stokbroodje met tapenade eten de Fransen tijdens het diner ook wel soep als voorgerecht. Wat heel populair is, is de bij ons bekende Franse uiensoep, vaak met een lekker stukje stokbrood en gesmolten kaas.

Net als het hoofdgerecht bij de lunch draait het hoofdgerecht van het diner om vlees. Meestal kopen de Fransen een stukje rund-of varkensvlees vers bij de slager. Natuurlijk vind je in de Franse restaurants vooral veel vlees op de menukaart. De Fransen eten ook nog wel eens graag ingewanden en organen van dieren zoals bijvoorbeeld kip met spiermaag, pens, en foie gras (ganzen-of eendenlever pate).

Dan komt weer opnieuw het het kaasplankje op tafel, met verschillende soorten kaas en daarna het nagerecht, zoals bijvoorbeeld de crème brulee: Dit is een soort vanille/custard pudding met als toppinglaagje gecarameliseerde suiker. Een ander bekend Frans nagerecht is de tarte tatin, de appeltaart op zijn kop. Nog een populair Frans nagerecht zijn de ‘crèpes’ (flensjes), met een lekker zoet sausje of een bolletje ijs.

Brood

Waar de Fransen ook niet zonder kunnen tijdens hun maaltijd is brood. Veel restaurants serveren dan ook het brood gratis. Brood wordt in Frankrijk niet alleen gegeten maar ook als werktuig gebruikt.

Aan het begin van de maaltijd gebruiken de Fransen gewoon mes en vork om het vlees snijden. Maar dan wordt het mes opzij gelegd nemen de Fransen de vork, die ze eerst in hun linkerhand hadden, nu in hun rechterhand terwijl ze een stuk brood in de linkerhand nemen.

Met dit brood schuiven de Fransen het eten van het bord op hun vork. Als ze dan weer iets willen doorsnijden wordt het brood weer even neergelegd en het bestek er weer bij gepakt. Aan het eind van de maaltijd is hun bord helemaal schoongeveegd met het brood.

Klassieke, traditionele Franse gerechten

Croque-monsieur (en croque-madame)

Niet alleen in Frankrijk maar ook in België is de croque-monsieur een populair tussendoortje. Croque Monsieur is een prachtige naam, maar het gerecht is niets meer dan een tosti. Over het algemeen wordt een croque-monsieur gevuld met ham en kaas. Als hij wordt geserveerd met béchamelsaus dan wordt het een croque-monsieur genoemd, met een spiegeleitje erop heet het vaak een croque-madame.

Steak tartare

Een klassieke steak tartare wordt bereid van fijngehakt rundvlees, waarvoor bij voorkeur biefstuk wordt gebruikt. Als hoofdgerecht wordt een steak tartare meestal geserveerd met pommes frites, gebakken aardappels of krieltjes. Elke maitre heeft zijn eigen recept, waarbij hij naar believen ui, ei, mayonaise, zout en peper en soms ook kappertjes toevoegt. In een echt traditioneel Frans restaurant zal de maître de steak tartare bij de gasten aan tafel bereiden.

Coq au vin

Een van de hgoogst aangeschreven klassiekets van de Franse keuken is de Coq au vin. Dit gerecht is veel lekkerder dan de naam (haan in rode wijn) doet vermoeden. Een Coq au vin is een in stukjes gesneden haan. Deze wordt met stukje champignons en kruiden klaargemaakt in een gebonden saus van rode wijn. Meestal wordt het geserveerd met gebakken aardappeltjes of krieltjes, soms ook met aardappelpuree.

Ratatouille

Ratatouille

Ratatouille is een van de meest traditionele gerechten uit de Zuid-Franse keuken. Het is een gerecht van gestoofde groenten en wordt vooral veel bereid in de Provence. Ratatouille wordt bereid in verschillende variaties, afhankelijk van welke groente en de smaak en eetgewoonten van de regio. De voornaamste ingrediënten van ratatouille zijn courgette, paprika, ui en tomaten. Ratatouille kan als hoofdgerecht worden gegeten, gecombineerd met een stukje vlees en aardappels of stokbrood.

Quiche lorraine

quiche lorraine

De quiche lorraine is een tradioneel Frans gerecht dat in heel Frankrijk wordt bereid en gegeten. Een quiche is een typische Franse hartige taart met een bodem van zanddeeg. Bij een quiche lorraine – de klassieker onder de quiches – worden aan de vulling van geklopte eieren en room wat groenten en ui maar vooral spek en kaas toegevoegd. Je kunt een quiche lorraine naar keuze warm of koud eten.

Boeuf Bourguignon

Boeuf Bourguignon is een authentieke stoofpot uit de Franse keuken. Zoals de naam al doet vermoeden is het gerecht afkomstig uit de Bourgogne. Een Boeuf Bourguignon wordt gemaakt van rundvlees, dat wordt gestoofd in rode wijn. Ook worden er kruiden, uien en paddestoelen aan toegevoegd. Het gerecht is eenvoudig te maken maar het stoven kost wel de nodige tijd. Hoewel het van origine een gerecht voor arme mensen is, is het uiteindelijk wel op de menukaart van dure Franse restaurant terecht gekomen.

Tartes Flambée

tartes flambée frans gerecht

Een tarte flambée is een typisch gerecht uit de Elzas, waar het ook wel Flammkuchen wordt genoemd. Een tarte flambée doet denken aan een pizza. Het gerecht heeft een dunne bodem van brooddeeg, die gegarneerd wordt met crème fraîche, uien en reepjes spek waarna het in de oven wordt afgebakken. Ook dit gerecht kun je heel eenvoudig zelf maken.

Entrecote bordelaise

Dit vleesgerecht is afkomstig uit de wijngaarden van Bordeaux. Van oorsprong werd dit gerecht geroosterd boven oude, kapot geslagen wijnvaten. Tegenwoordig wordt de entrecote – bij gebrek aan wijnvaten – gewoon in de grillpan bereid. De wijn wordt aan de saus toegevoegd.

Gratin Dauphinois

Typisch frans eten: Gratin Dauphinois

Ook dit is een traditionele Franse streekgerecht, afkomstig uit de Dauphiné. Het is een ovenschotel, die wordt bereid op basis van aardappelen en crème fraîche. Gratin Dauphinois wordt bereid door een ingevette ovenschaal met knoflook in te wrijven om daarna de schijfjes aardappelen in room te garen.

Pommes Duchesse

Pommes Duchesse zijn ideaal om een gerecht, waarbij je aardappels wilt serveren, op een decoratieve manier af te maken. Pommes Duchesse zijn niet meer dan in de oven gebakken stukjes aardappelpuree. Eerst wordt er een beetje zout, peper en melk aan de puree toegevoegd. Daarna maakt men er vormpjes van op een bakplaat, met behulp van een spuitzak. Vervolgens woden de vormpjes in de oven krokant afgebakken.

Remouladesaus

Franse Remouladesaus

Remoulade wordt gemaakt op basis van mayonaise of aioli. Verder bestaat remouladesaus uit mosterd, fijngesneden augurk, kappertjes, peterselie, dragon en bieslook. Soms voegt men er ook kleine stukjes hardgekookt ei aan toe, en ook wel pasta van fijngewreven ansjovis. Remouladesaus wordt veel gebruikt om visgerechten mee te serveren.

Salade niçoise

salade niçoise frankrijk typisch frans eten

Deze Franse salade bestaat niet alleen uit groenten. Er zijn ontelbare varianten van een salade niçoise, maar het is altijd een uitgebreide salade waar vis en ei aan is toegevoegd. Je kunt een salade niçoise als voorafje eten maar je kunt hem ook als hoofdgerecht bereiden.

Franse uiensoep

Franse uiensoep eten klassiek frans gerecht

Een kom Franse uiensoep is een heerlijk, hartig tussendoortje of lunchgerecht. De naam zegt het al: in deze soep zitten heel veel uien. Deze worden eerst gefruit. Daarna worden ze geblust met runderbouillon. Franse uiensoep wordt bij voorkeur geserveerd met croutons en wat geraspte kaas. Deze kaas moet lekker gesmolten zijn, daarom wordt de kom Franse uiensoep voordat hij wordt geserveerd in de oven gezet.

Madeleines

Madeleines frans gebak koekje delicatesse

Madeleines zijn razend populaire, kleine cakes. Deze schelpvormige lekkernij vind je tegenwoordig in het schap van iedere Franse supermarkt en is afkomstig uit de Lotharingen. De Madeleines krijgen hun vorm doordat het zoete deeg in een bakvorm in de vorm van een Sint-Jakobsschelp wordt gespoten.